یاتاقان (Bearing) یکی از مهم‌ترین قطعات مکانیکی در ماشین‌آلات و خودروهاست که وظیفه‌اش حمایت از حرکت چرخشی یا رفت‌وبرگشتی قطعات است، بدون اینکه اصطکاک زیاد یا ساییدگی ایجاد شود. به زبان ساده‌تر، یاتاقان باعث می‌شود اجزای متحرک ماشین بدون لقی و با حرکت نرم در جای خود کار کنند.
⚙️ عملکرد یاتاقان چگونه است؟
یاتاقان معمولاً بین شفت (محور گردنده) و محفظه نگهدارنده قرار می‌گیرد و به کمک یک لایه روان‌کار (روغن یا گریس)، باعث کاهش تماس فلز با فلز می‌شود. این قطعه:
جلوگیری از اصطکاک و سایش بیش از حد می‌کند
نیروها را از شفت به بدنه انتقال می‌دهد
از لقی و لرزش بیش از حد محور جلوگیری می‌کند
در صورت وجود روانکاری مناسب، باعث افزایش طول عمر موتور یا دستگاه می‌شود
🔩 انواع یاتاقان و کاربرد آن‌ها
در صنعت، یاتاقان‌ها در دو دسته اصلی طبقه‌بندی می‌شوند:
۱. یاتاقان لغزشی (Plain Bearing)
در این نوع، تماس بین شفت و یاتاقان به صورت مستقیم و سطحی است، و حرکت شفت درون یاتاقان با یک لایه روغن انجام می‌شود.
نوع
کاربرد
یاتاقان بوشی
در پمپ‌ها، موتورهای سبک، دوچرخه‌ها
یاتاقان نیمه‌شناور
موتورهای احتراق داخلی (میل‌لنگ)
یاتاقان کف‌گرد لغزشی
جاهایی که فقط بار محوری وارد می‌شود
۲. یاتاقان غلتشی (Rolling Bearing)
در این نوع، غلطک‌ها یا ساچمه‌ها بین سطح یاتاقان و شفت قرار دارند، مثل بلبرینگ‌ها یا رولبرینگ‌ها. این نوع در سرعت بالا و اصطکاک کم عملکرد خوبی دارد.
نوع
توضیح
کاربرد
بلبرینگ
با ساچمه کروی، برای بار سبک
موتورهای الکتریکی، کولر، دینام
رولبرینگ
با غلتک استوانه‌ای، برای بار سنگین
گیربکس صنعتی، صنایع معدنی
یاتاقان مخروطی
تحمل بار شعاعی و محوری
چرخ خودرو، دیفرانسیل
یاتاقان سوزنی
غلتک باریک، قطر کم
جعبه‌دنده موتورسیکلت و ماشین‌آلات خاص
🚘 یاتاقان در خودرو چه نقشی دارد؟
در خودروها، یاتاقان‌ها نقش اساسی در حرکت نرم موتور و قطعات چرخشی دارند. برخی از کاربردهای مهم یاتاقان در خودرو عبارت‌اند از:
یاتاقان میل‌لنگ: تحمل و انتقال نیروی رفت‌وبرگشتی پیستون به میل‌لنگ
یاتاقان چرخ: نگهداری محور چرخ و کاهش اصطکاک چرخش
یاتاقان دینام یا کمپرسور کولر: حرکت نرم در سرعت بالا
یاتاقان کمک فنرها یا فرمان: کاهش لرزش و سایش در سیستم تعلیق
⚠️ علائم خرابی یاتاقان چیست؟
خرابی یاتاقان‌ها می‌تواند به خسارات جدی به موتور یا گیربکس منجر شود. برخی از نشانه‌های معمول عبارت‌اند از:
صدای تق‌تق یا کوبش از داخل موتور یا چرخ‌ها
لرزش در سرعت بالا
روغن‌سوزی یا کاهش فشار روغن (در موتور)
سایش ناهمگون در قطعات اطراف
داغ شدن بیش از حد موتور یا چرخ
❗ هشدار: در موتور خودرو، خرابی یاتاقان میل‌لنگ می‌تواند باعث قفل‌شدن کامل موتور شود (گیرپاژ کردن).
🧪 دلایل خرابی یاتاقان
دلایل رایج خرابی یاتاقان عبارت‌اند از:
کمبود یا آلودگی روان‌کار (روغن یا گریس)
نصب اشتباه یا لقی زیاد در قطعات
بار بیش از حد یا ناهمراستایی شفت
وجود ذرات ریز یا آلودگی در مدار روانکاری
افزایش بیش از حد دما (Overheating)
🛠 نکات نگهداری و پیشگیری از خرابی
برای افزایش عمر یاتاقان‌ها و جلوگیری از آسیب‌های جدی، این نکات را رعایت کنید:
✅ روانکاری منظم و با کیفیت بالا
✅ بررسی صداهای غیرعادی و لرزش‌ها
✅ استفاده از یاتاقان با کیفیت و استاندارد
✅ بررسی فشار روغن موتور
✅ جلوگیری از بار بیش از حد یا رانندگی با موتور داغ
🏁 جمع‌بندی
یاتاقان، قطعه‌ای به ظاهر ساده اما بسیار حیاتی در عملکرد موتور، چرخ‌ها و تجهیزات صنعتی است. با شناخت انواع یاتاقان، علائم خرابی و نحوه نگهداری درست، می‌توان از آسیب‌های پرهزینه جلوگیری کرد و کارکرد بهینه ماشین‌آلات را تضمین کرد.
بلبرینگ چیست؟ بلبرینگ (Ball Bearing) یکی از مهم‌ترین قطعات مکانیکی در صنعت است که وظیفه دارد اصطکاک بین دو قطعه‌ی متحرک را کاهش دهد. این قطعه با استفاده از ساچمه‌های فلزی باعث می‌شود تا اجزای مکانیکی با حداقل اصطکاک و بیشترین دقت روی یکدیگر حرکت کنند. ساختار بلبرینگ شامل حلقه‌ی […]
معرفی اولیه: تسمه‌ای نازک، اما حیاتی تسمه تایم یا Timing Belt یکی از اجزای حیاتی و نسبتاً ارزان در موتور خودرو است که خرابی آن می‌تواند به‌تنهایی باعث خسارت سنگین به موتور شود. شاید ظاهرش ساده و کم‌اهمیت به نظر برسد، اما نقشی کلیدی در زمان‌بندی دقیق اجزای درونی موتور […]
فیلتر هوا خودرو: راهنمای کامل و کاربردی برای همه‌ی رانندگان فیلتر هوا چیست و چرا اهمیت دارد؟ فیلتر هوا یکی از قطعات کلیدی و ارزان‌قیمت خودرو است که نقش مهمی در عملکرد صحیح موتور دارد. وظیفه‌ی اصلی این قطعه، جلوگیری از ورود ذرات گرد و غبار، دوده، حشرات و آلاینده‌ها […]
سرسیلندر؛ قلب کنترلگر احتراق موتور سرسیلندر (Cylinder Head) یکی از مهم‌ترین اجزای موتور خودرو است که در بالای بلوک سیلندر نصب می‌شود و محل قرارگیری بسیاری از قطعات حیاتی مانند سوپاپ‌ها، شمع‌ها، میل‌سوپاپ و مجاری آب و روغن است. این قطعه نقش کلیدی در عملکرد احتراق، کنترل دمای موتور و […]
یاتاقان؛ پایه‌ای برای حرکت نرم و بی‌اصطکاک یاتاقان (Bearing) یکی از مهم‌ترین قطعات مکانیکی در ماشین‌آلات و خودروهاست که وظیفه‌اش حمایت از حرکت چرخشی یا رفت‌وبرگشتی قطعات است، بدون اینکه اصطکاک زیاد یا ساییدگی ایجاد شود. به زبان ساده‌تر، یاتاقان باعث می‌شود اجزای متحرک ماشین بدون لقی و با حرکت […]
فروشگاه تهران پژو با بیش از سه دهه فعالیت در تهیه و توزیع قطعات یدکی خودرو و همچنین محبوبیتی که بین مصرف کنندگان، تعمیرکاران و استاد کاران داشته است به میممنت ورود به قرن جدید شعبه اینترنتی خود را راه اندازی نموده است. این مجموعه با اخذ نمایندگی مستقیم برند های مطرح داخلی وخارجی همواره در صدد عرضه کالاها و قطعات اصلی خودرو با بهترین کیفیت در کنار حذف واسطه ها و عرضه بار بهترین قیمت به کلیه هموطنان بوده است
نظرات کاربران